#52 - Lastige kinderen of kinderen die het lastig hebben?

In deze podcastaflevering ga ik verder in op de vraag: "Zijn kinderen echt lastig, of ervaren wij ze zo?" We verkennen waarom we zo snel geneigd zijn gedrag te labelen en hoe we onder het gedrag kunnen kijken om de werkelijke behoeften van het kind te begrijpen. Maak kennis met de unieke 'Onder water' methode en leer op een andere manier naar gedrag kijken. Je aanpak zal veranderen en zo ook het gedrag van het kind maar op een manier die niet bestraffend is.

Aan het einde van de aflevering geef ik je een praktische oefening waarmee je direct kunt reflecteren op je eigen reacties en gedrag in situaties met kinderen. 

Tune in en ontdek hoe een andere benadering je werk kan verrijken!

Op 28 mei '25 start de gratis online 5 daagse "Kompas van het kind" waarin je wordt meegenomen op een reis naar de binnenwereld van het kind. Het gedrag van het kind is als een kompas. Maar soms raakt het kompas het noorden kwijt, en dat uit zich dan in 'lastig' gedrag. De vraag is dus: hoe kan jij als (onderwijs) professional het kind helpen zijn/haar kompas de 'juiste' richting aan te geven? Je ontdekt het in de 5 daagse 'Kompas van het kind. Schrijf je snel in!

Wil je meer inspiratie en praktische tips om kinderen beter te begrijpen? Volg me dan op Instagram voor inzichten en updates!

Transcript

Welkom bij deze aflevering. Ik ben Vanessa Lauwers, de bezielster van ’t Zonnekind expertise en opleidingscentrum en kind en jongerencoach. Vandaag stel ik je een vraag die misschien even blijft hangen: Is een kind écht moeilijk, of ervaren wij het als moeilijk? Of je kan moeilijk door lastig vervangen.

Denk eens aan een moment waarop je gefrustreerd raakte door het gedrag van een kind. Misschien een leerling in de klas die altijd door de les heen roept. Of je eigen kind dat niet lijkt te luisteren, hoe vaak je ook iets vraagt. Misschien een peuter die op de grond ligt te krijsen in de supermarkt. Het zijn momenten waarop we zuchten en denken: Waarom doet hij zo moeilijk? Waarom moet het altijd zo gaan?

En dat is interessant. Want wat zeggen we eigenlijk? Dat het kind lastig is. Alsof dat gedrag een vaststaand feit is, iets wat in dat kind zit. Maar zou het kunnen dat het vooral ónze ervaring is? Dat wij het als lastig ervaren?

Dit is precies waar we in deze aflevering naar gaan kijken. Want als we kinderen bestempelen als ‘moeilijk’, dan sluiten we meteen de deur naar begrijpen. Dan gaan we corrigeren, controleren of zelfs straffen. Maar wat als ik je vertel dat gedrag altijd logisch is? Dat het een vorm van communicatie is? En dat het gedrag dat wij als lastig zien, eigenlijk iets probeert te vertellen?

Dat brengt me bij de ijsbergmetafoor uit mijn boek Onder Water. Gedrag is wat we zien – dat is het topje van de ijsberg, boven water. Maar daaronder schuilt een wereld die we vaak niet opmerken: emoties, behoeften, onzekerheden, misschien zelfs pijn. En zolang we ons alleen op dat topje focussen, blijven we worstelen met hetzelfde gedrag, zonder echt te begrijpen waar het vandaan komt.

Waarom we zo snel labels geven

Laten we eens kijken naar een herkenbare situatie.

Stel je voor: een jongen van een jaar of acht jaar maar hij zou evengoed 18 kunnen zijn, of een meisje dat doet er allemaal zo zeer niet toe., Voor het gemak zal ik hem Lars noemen.. Lars zit in de klas, maar hij wiebelt voortdurend op zijn stoel. Hij zucht luid, onderbreekt de juf, roept door de klas heen en lijkt zich nergens op te kunnen concentreren. Na tien minuten roept hij boos: "Dit is stom!" en smijt zijn potlood neer. De juf zucht, rolt met haar ogen en denkt: Daar gaan we weer...

Na de les overlegt ze met een collega en het gesprek klinkt als volgt:
 "Lars is altijd zo moeilijk. Hij kan zich écht niet concentreren. Zo koppig ook. Hij doet gewoon niet mee."

Of neem een andere situatie, thuis. Een moeder probeert haar vijfjarige dochter, Emma, in bed te krijgen. Maar Emma blijft maar protesteren:"Ik wil nog niet slapen! Ik heb dorst! Nog een knuffel! Nog een verhaaltje!"Mama wordt steeds ongeduldiger en zegt uiteindelijk: "Emma, nu is het genoeg! Je bent zo lastig de laatste tijd."

Welke bril hebben we op?
Dit is het moment waarop ik je wil uitdagen om even stil te staan. Want als we een kind ‘moeilijk’ noemen, waar baseren we dat dan op? Vanuit welk perspectief kijken we? Welke bril hebben we op?

Want is Lars écht koppig? Of vinden wij hem koppig omdat we verwachten dat hij stilzit en meedoet?
 Is Emma écht lastig? Of ervaren wij haar als lastig omdat we moe zijn en willen dat het bedritueel snel voorbij is?

Labels zoals ‘ongehoorzaam’, ‘opstandig’ of ‘koppig’ lijken misschien onschuldig, maar ze bepalen hoe we naar een kind kijken. En uiteindelijk ook hoe een kind naar zichzelf gaat kijken. En dat beïnvloedt onze reactie. Zodra we denken "Lars is altijd lastig", verliezen we de nieuwsgierigheid om te begrijpen waarom hij zich zo gedraagt. En als we ervan overtuigd zijn dat Emma gewoon koppig is, zien we haar niet langer als een kind dat misschien iets anders nodig heeft.

Hoe ons referentiekader ons denken beïnvloedt
Onze reactie op gedrag wordt niet alleen bepaald door het kind zelf, maar ook door wat wij gewend zijn, door hoe wij zélf zijn opgegroeid.

Misschien groeide jij op met het idee: "Kinderen moeten luisteren en zich gedragen." Dan is het logisch dat opstandig gedrag je triggert. Of misschien was jij vroeger een kind dat altijd probeerde te pleasen, en begrijp je niet waarom Lars zo tegendraads doet.

Onze eigen ervaringen kleuren hoe we gedrag interpreteren. En dat is helemaal niet erg, zolang we ons er maar bewust van zijn.

Want stel je voor dat we een andere bril opzetten. Dat we niet alleen kijken naar het gedrag van het kind, maar ook naar wat eronder zit. Hoe zou dat ons perspectief veranderen?

Van ‘lastig’ naar begrip: een praktijkcasus

Laat me je meenemen in een verhaal uit mijn praktijk. Een verhaal dat laat zien hoe snel we een kind als ‘moeilijk’ kunnen bestempelen, en hoe anders het eruitziet als we écht onder water kijken.

Het gaat over Noah, een jongen van negen jaar. Zijn leerkracht had me gecontacteerd omdat hij ‘brutaal’ was en ‘geen respect had voor regels’. In de klas praatte hij door de juf heen, maakte grapjes op momenten dat het stil moest zijn en leek nergens interesse in te hebben. Wanneer hij werd aangesproken, reageerde hij met een grote mond:
 "Boeien! Ik doe lekker wat ik wil!"

De juf was het beu. Ze had al van alles geprobeerd: hem apart zetten, zijn naam opschrijven op het bord, hem straf geven. Maar niets hielp. Ze noemde hem een ‘ongeleid projectiel’ en zei: "Ik weet het niet meer. Ik denk dat hij gewoon zo ís. Zo’n kind dat altijd tegendraads moet doen."

Toen ik Noah voor het eerst ontmoette, zag ik inderdaad een jongen die nonchalant achterover hing en met een uitdagende blik zei: "Jij gaat me zeker ook vertellen wat ik fout doe?"

Maar in plaats van meteen te corrigeren, stelde ik vragen. Over wat hij leuk vond, over zijn vrienden, over wat hem boos maakte. Eerst haalde hij zijn schouders op. Maar na een tijdje, toen ik vertelde dat ik soms ook geen zin had om dingen te doen die ‘moeten’, begon hij te praten.

En toen kwam het eruit: "Wat maakt het uit? Ik snap toch niks van die stomme lessen. En als ik stil ben, ziet niemand me staan."

Noah bleek enorm te worstelen met lezen en schrijven. Hij had al verschillende keren te horen gekregen dat hij ‘meer zijn best moest doen’, maar hij begreep gewoon niet hoe. Dus koos hij voor een andere strategie: als het niet lukt om goed te zijn in schoolwerk, dan maar de grappige, stoere jongen zijn. Degene die anderen laat lachen. Dan voelt het tenminste niet alsof je dom bent.

Toen ik dit met de leerkracht besprak, zag ik haar blik veranderen. "Ik had geen idee," zei ze. En dat is zo begrijpelijk, want als we alleen het gedrag zien – de brutaliteit, de grapjes, de nonchalance – dan missen we de echte boodschap.

Samen keken we hoe we Noah konden helpen. Niet door hem nóg strenger aan te pakken, maar door hem te laten voelen dat hij gezien werd. De leerkracht gaf hem kleine taakjes waarin hij kon uitblinken, waardoor hij niet alleen aandacht kreeg als hij storend was. Ze keek anders naar zijn reacties, stelde vragen in plaats van meteen te corrigeren.

Binnen enkele weken zag ze een verandering. Noah bleef Noah – nog steeds grappig, nog steeds een jongen met veel energie – maar de harde toon verdween. Hij begon vaker om hulp te vragen in plaats van te roepen: "Ik snap het niet!" op een manier die opstandig klonk.

En het mooiste? Toen ik hem later vroeg hoe het ging, haalde hij niet langer zijn schouders op. Hij glimlachte en zei: "Beter. Juf is niet meer zo boos op mij."

Dit is de kracht van onder water kijken. Gedrag is nooit zomaar ‘lastig’. Er zit altijd een verhaal onder, een reden waarom een kind doet wat het doet. En zodra we dat verhaal willen horen, verandert alles – voor het kind én voor ons.

Reflectiemoment

Laten we even een moment nemen om stil te staan. Denk eens terug aan een situatie waarin je een kind als ‘moeilijk’/lastig hebt ervaren. Misschien was het in de klas, thuis of in een andere situatie. Het gedrag was storend, je raakte gefrustreerd en misschien zei je wel: "Waarom doet dit kind zo moeilijk?"

Nu wil ik je een vraag stellen: Wat als je toen wist wat je nu weet? Wat als je had geweten dat achter dat gedrag iets anders schuilging, een behoefte, een gevoel, een boodschap die het kind wilde overbrengen? Wat als je had geweten dat het gedrag geen ‘probleem’ was, maar een signaal dat er meer onder de oppervlakte zat?

Het is zo gemakkelijk om te vervallen in de automatische reactie – om het gedrag als lastig of storend te labelen, om meteen te willen corrigeren of te straffen. Maar stel je voor, wat zou er gebeuren als je op dat moment even pauzeert en jezelf de vraag stelt: "Wat zit er onder dit gedrag?"

🔹 Wat zit er onder dit gedrag?
Deze vraag is een gamechanger. Het verandert niet alleen de manier waarop jij naar het kind kijkt, maar ook hoe jij reageert. Het opent de deur naar begrip, in plaats van conflict.

In plaats van meteen het gedrag te veroordelen, kun je je afvragen:

• Heeft dit kind misschien behoefte aan aandacht?
• Is er ergens angst, onzekerheid of frustratie die zich uit in dit gedrag?
• Wat zou dit kind willen zeggen, maar kan het niet met woorden uitdrukken?

Dit is niet altijd makkelijk. Soms is het gedrag zo intens of zo herhalend dat het lastig is om verder te kijken. Maar met de tijd en de wil om te begrijpen, kun je steeds beter dieper kijken dan alleen de oppervlakte.

Oproep voor de komende week
Ik daag je uit om de komende week eens extra bewust stil te staan bij het gedrag van kinderen in je omgeving. Als je merkt dat je in een situatie terechtkomt waar je het gedrag van een kind als moeilijk ervaart, stop dan even. Vraag jezelf af: "Wat zit er onder dit gedrag?"

Laat die vraag in je hoofd rondgaan. Het hoeft niet meteen een diepgaande analyse te zijn, maar het is een startpunt. Probeer niet meteen te reageren vanuit je eerste impuls, maar geef jezelf de tijd om te onderzoeken: Wat heeft dit kind écht nodig?

En, geloof me, deze kleine verandering in je benadering kan al een wereld van verschil maken. Je zult merken dat je niet alleen het gedrag van kinderen beter begrijpt, maar ook meer rust en vertrouwen kunt vinden in hoe je met hen omgaat. Laat het me gerust weten hoe het gegaan is om dit te doen.

Misschien luister je nu en denk je: "Ja, mooi verhaal, maar dat gaat mij nooit lukken."
Of: "Ik ben geen coach, ik heb hier helemaal geen opleiding voor gehad."

En weet je? Dat is een heel normale gedachte. Want als iets niet vanzelf gaat, als we het gevoel hebben dat we ‘niet weten hoe’, dan laten we onszelf al snel geloven dat het niet voor ons is weggelegd. Dat alleen mensen met een speciale gave, extra geduld of jarenlange ervaring dit kunnen.

Maar wat als ik je vertel dat je al een enorme stap hebt gezet door hiernaar te luisteren? Dat het niet gaat om perfect kunnen coachen, maar om een andere manier van kijken?

Laat me je een vraag stellen:
 Als jij gelooft dat je niet weet hoe je een kind op deze manier kunt benaderen, wat gebeurt er dan?

Waarschijnlijk val je terug op wat je altijd deed. Op corrigeren, op boos worden, op herhalen wat niet werkt. En zo blijft het patroon zichzelf herhalen. Niet omdat het kind niet kan veranderen, maar omdat wij blijven kijken door dezelfde bril.

Je hoeft geen coach te zijn om onder water te kijken. Je hebt alleen nieuwsgierigheid nodig.

Wil je een eerste stap zetten? Probeer dan deze eenvoudige maar krachtige strategie: Verander je eerste reactie.

🔹 In plaats van meteen te corrigeren, stel een vraag.
Wanneer een kind brutaal antwoordt of ‘lastig’ doet, is onze eerste neiging vaak: "Doe normaal!" of "Hou op!" Maar wat als je, in plaats daarvan, even pauzeert en vraagt:
"Goh, je klinkt boos. Wat is er aan de hand?"

🔹 Zie gedrag als een boodschap, niet als een probleem.
Wat als je jezelf aanleert om bij storend gedrag niet te denken: "Daar gaan we weer," maar: "Wat probeert dit kind me te vertellen?" Alleen al die shift in denken maakt een wereld van verschil.

Je hoeft niet meteen alles te begrijpen. Je hoeft alleen open te staan voor een ander perspectief.

Als je hiernaar luistert en ergens diep vanbinnen voelt: "Ja, dit klopt. Dit is wat ik altijd al heb aangevoeld, maar nooit echt heb geleerd." Dan denk ik dat je helemaal in de ban gaat zijn van de kindercoachopleiding.

Want daar duiken we nóg dieper. We gaan verder dan enkel strategieën en kijken écht naar hoe jij als professional in het werken met kinderen het verschil kunt maken. Je leert niet alleen hoe je kinderen op een andere manier kunt begrijpen en begeleiden, maar ook hoe je je eigen overtuigingen en reacties onder de loep neemt.

En dat verandert niet alleen hoe jij naar kinderen kijkt, maar ook hoe jij zelf in je rol staat.

Of je nu een leerkracht, leerondersteurer, therapeut of iemand die voelt dat er méér mogelijk is in hoe we met kinderen omgaan – deze opleiding geeft je de tools om dat in de praktijk te brengen.

Wil je meer weten? Kijk dan even op de website. En wie weet, misschien zet je hiermee een enorme stap – niet alleen voor de kinderen die je begeleidt, maar ook voor jezelf.